تعویض ملکه در بهار و در پاییز

تعویض ملکه در 2 موقع از سال در زنبورداری ها بیشتر از سایر مواقع صورت می گیرد :
الف ) بهار
ب ) پاییز

هر یک از این دو، فواید و ضررهای مخصوص خودشان را دارند ولی 3 قاعده مهم وجود دارد که زنبوردار باید آن ها را دانسته باشد تا در تعویض ملکه هایش موفق تر گردد.
1 ـ‌ جمعیت ها، ملکه های تازه را در زمان وفور گل های عسل خیز و گرده گل در طبیعت به راحتی امّا هنگام کمبودشان به سختی قبول می کنند.
2 ـ‌ زنبورهای مسن و قادر به پرواز، ملکه ی جدید را به زحمت قبول می کنند، چون به بوی ملکه ی قبلی عادت کرده اند. زنبورهای جوان تازه تولد یافته معمولاً آن را به سادگی و بدون دردسر می پذیرند، چون هنوز با بوی ملکه ای خو نگرفته و بدان عادت نکرده اند.
3 ـ‌ اگر از نیمه ی دوم اسفند ماه به بعد به جمعیت، ملکه داده شود آن را آسان تر قبول می کنند.

الف ـ‌ تعویض بهاره ملکه
ملکه های پیر (مسن تر از 2 سال) و ضعیف یا ناقص را می توان در فروردین یا حتی در نیمه ی دوم اسفند ماه عوض کرد. در تعویض بهاره پس از برداشتن ملکه ی پیر از جمعیتش می توان ملکه ی تازه را با همان قفسی که دریافت شده، ولی بدون زنبورهایی که در داخل قفسه و با ملکه هستند، پس از برداشتن چوب پنبه ای که روی کف سوراخی که خمیر شیرین داخلش گذاشته شده زیر سقف کندو بین دو قاب به طریقی که توری قفسه به سمت کف کندو باشد گذاشت تا زنبورها خمیر شیرین را خورده و ملکه را پس از یکی دو روز از قفسه آزاد کرده به داخل جمعیت راه دهند. بعد از 4 روز می توان جمعیت را کنترل کرده، دید که آیا ملکه ی تازه را قبول کرده اند یا خیر. همان طور که قبلاً خوانده اید تخم گذاری ملکه نشان قبول شدنش می باشد.
خوبی تعویض ملکه در بهار این است که همان طوری که گفته شد جمعیت ها آن را خیلی راحت تر می پذیرند تا در پاییز یا هر فصل دیگر و تعداد تلفات ملکه ها در بهار خیلی کمتر از پاییز است.

ب ـ‌ تعویض پاییزی ملکه
گو این که در ایران اوایل بهار ملکه را عوض می کنند و گو این که تعویض ملکه در بهار آسان تر بوده و تلفات ملکه ها کمتر است ولی با وجود این بهترین وقت برای این کار مرداد و شهریور، یعنی پس از آغاز سال تازه طبق تقویم زنبورها و جمعیت ها می باشد.
ملکه ی جفت گیری شده ای که در این موقع سال به کندو داده می شود فرصت تمرین تخم گذاری را در پاییز داشته و از اوایل بهار سال بعد می تواند با تمام قدرت و به تعداد خیلی زیاد تخم گذاری کند و جمعیت را به قدرت فوق العاده ای برساند، حال آن که ملکه ای که در بهار تعویض شد ناچار است در عین شدت گل و شکوفه مدتی را به تمرین تخم گذاری بگذارند و در نتیجه یک فصل عسل را بدون بار آوردن کافی از دست بدهد.
راه تعویض ملکه در بهار و پاییز با هم فرق دارند. در پاییز باید اول ملکه ی کندو را برداشت و به اصطلاح جمعیت را یتیم کرد. 5 روز بعد پستانک هایی را که زنبورها روی شان ها زده اند خراب و با دقت زیاد لاروهای داخل پستانک ها را بیرون آورده و دور انداخت. 24 ساعت بعد ملکه را با قفس معرفی ملکه شرکت هفت گوهر به کندو معرفی میکنیم . زیر قاب باید تنها ملکه باشد. هیچ زنبوری نباید همراه ملکه به زیر قاب رخنه کرده باشد. وضع قاب، که ما آن را قفسه ی پاییزی می نامیم، در روی لاروهای سر بسته باید طوری باشد که نه ملکه راه به خارج داشته باشد و نه زنبورها امکان داشته باشند که به زیر قفسه بروند. از راه سوراخ های توری زنبورها می توانند غذای لازم را به ملکه برسانند.
پس از یکی دو روز لاروهای سر بسته ی موجود در شان و زیر قفسه کم کم تبدیل به زنبور کامل گشته و به تدریج از سلول هایشان خارج و متولد می شوند. همین زنبورهای جوان که هنوز عادت به بوی ملکه ای نکرده اند اطراف ملکه را گرفته و کار تغذیه وی را به عهده می گیرند. به این طریق ملکه داخل جمعیت قبول می شود.
پس از مدت کوتاهی (دو سه روز) زنبورهایی که از خارج از قفسه هستند موم ها را از زیر قفسه سوراخ کرده و خودشان را به اطراف ملکه می رسانند. ولی چون وی چند روزی است که داخل کندو زنده مانده و حتی اولین تخم ها را نیز گذاشته و به علاوه اطراف ملکه را زنبورهای محافظ جوان و قوی گرفته اند، دیگر نه قادرند و نه این که مایلند ملکه را بکشند. در نتیجه تمام جمعیت آن ملکه را قبول کرده و ملکه نیز به تخم گذاری خود ادامه می دهد.